»

Alafabetyczny spis bitew Polskich.

Zebrał i ułożył Grzegorz Boczkowski

 

 

 

Zainteresowanie literaturą wpoiła mnie Matka, która sama bardzo dużo czytała, w wielu miejscach była i tak wiele wiedziała, że po latach przyprawia mnie to o podziw dla Niej.

 

Jako chłopiec czytałem dużo i wszystko, co wpadło mi do rąk. Dopiero później polubiłem beletrystykę i książki historyczne. Zawsze interesowała mnie historia Polski. Historia nasza to w dużej mierze bitwy, kampanie wojenne,przecież nie zawsze przegrane czy też prowadzone niedołężnie. Mięliśmy swoje wielkie dni hwały w każdej epoce niezależnie od uwarunkowań polityczno gospodarczych.

Ciekawiło mnie jak wielki kraj liczący niemalże milion kilometrów kwadratowych i około 9 mil. mieszkańców w przeciągu niecałych czterystu lat potrafi się systematycznie kurczyć aż do całkowitego zaniku.

Jak w ogóle istniała ta Unia wielu narodów prawie bez wojska i zasobnego skarbu koronnego ?

Pod koniec osiemnastego wieku dochód Francji liczono na 360 mil. zł, Anglii 240, Turcji 180 a Polski zaledwie 13 mil, zł, Jak utrzymywało się państwo, którego zadłużenie skarbu koronnego z tytułu niewypłaconych żołdów wynosiło w roku 1659roku. 6 800 000 zł

Jak jak to było jeśli już na początku naszej mocarstwowości koszty trzynastoletnie wojny [1454-1466] wynoszące 1300 000 zł. pochłonęły całkowity dochód skarbu królewskiego z 18 lat?

Jak to było, że w 1555 r. wydatek dla puszkarzy i woźniców obsługujących przez jeden miesiąc 232 działa wynosiłby aż 87 585 zł. Obliczył to skrupulatnie lennik korony książę pruski Albert Hohenzolern w swoim ''Kriegsordnungu''. Dla porównania w 1553 r. skarb królewski osiągnął z dochodów publicznych 72 000 zł. a jednocześnie 30 lat później wyprawa hetmana polnego litewskiego Krzysztofa Radziwiłła w 1581 r. której celem było sparaliżowanie moskiewskiej inicjatywy i ubezpieczenie wojsk Stefana Batorego przystępujących do oblężenia Pskowa w ciągu 78 dni [5 sierpnia-22 października] Radziwiłł przebył wśród nieustannych walk trasę wynoszącą w linii powietrznej 1400 km.[od Witebska do Rżewa i Staricy, przez Toropiec i Starą Russę nad jeziorem Ilmeń pod Psków w czasie wojen moskiewskich w pierwszym 20 leciu siedemnastego wieku łupieskie zagony lisowczyków dotarły do Uralu. Wojska polskie oblegały Zagorsk [upamiętnia to tablica w tamtejszym klasztorze.]

Pod koniec Pierwszej Rzeczypospolitej liczebność armii polskiej w stosunku do wojsk Rosji, Prus i Austrii była groteskowo niska, 18 000 w Koronie i 6 000 w Litwie.

Za Fryderyka Drugiego państwo pruskie było w stanie wystawić 200 000. Austria dysponowała armią liczącą ok. 300 000. Rosja w czasach Katarzyny Drugiej wyprowadzała w pole już ponad 400 000 żołnierzy. W jaki więc sposób potrafiliśmy utrzymać się jako naród?

Biorąc to pod uwagę nachodzi mnie szalona myśl, że państwa ościenne celowo trzymały pewien obszar w środku Europy jako miejsce ćwiczeń dla własnych armii awansów dla swych synów, ścierania się różnych wpływów, jako miejsce uprawiania polityki europejskiej nie swoim kosztem

Chciałem wiedzieć gdzie leżą owe miejsca gdzie przelewano polską krew w wojnach słusznych czy też zaborczych. Ponieważ w latach 80-tych nie było w sprzedaży dokładnych map Rosji wykonałem taką mapę sam, bardzo niedokładną, raczej ideową z zasięgiem od Odry do Moskwy i trochę dalej. Moim zamiarem było zrobienie wykazu miejsc gdzie odbywały się bitwy. W swojej naiwności myślałem że jest to dla mnie do wykonania.

Żyjąc w warunkach oderwanych od innych źródeł wykorzystywałem wszystko, co było w domu lub dostępne za małe pieniądze. W wolnych chwilach przez kilka lat robiłem notatki o ludziach i miejscach gdzie Polacy walczyli w zwartych oddziałach pod własnym sztandarem, gdzie można dopisać przymiotnik; polski, polska, polskich. Pojedynczy żołnierze Polacy walczący pod różnymi szerokościami geograficznymi i w obcych armiach nie byli tu brani pod uwagę.

Kiedy myślałem że to już wszystkie miejsca przepisałem na czysto. Wraz z upływem czasu dowiadywałem się o dalszych i dalszych miejscach i miejscowościach. więc je dopisywałem zachowując chronologię. Znowu z czystopisu zrobił się brudnopis. przeczytałem gdzieś, że w samym Powstaniu Styczniowym było około 1500 bitew i potyczek, a także tyle samo w wojnie 1939 r. Doszedłem do wniosku, że to co usiłowałem zrobić jest wręcz nieskromne i zatrąca megalomanią historyczną.

Cała ta praca jest zresztą obecnie niepotrzebna, bo wszystko jest w internecie, a internet jest w domu. Przy niektórych miejscowościach występuje kilka lub kilkanaście nazwisk osób biorących udział w wydarzeniach. W nawiasach herby.

Zdaję sobie sprawę z nieudolności tej pracy, przeto ludzi zajmujących się tym tematem zawodowo przepraszam: amatorów zapraszam do zabawy i uzupełnień.

 

 

 

 

 

 

 

Antyle San Domingo-Dominikana 1801 opanowana przez powstańców murzyńskich zwalczanych przez Francuzką ekspedycję z udziałem oddziałów polskich.

Pierwszym oficjalnym przedstawicielem wojsk polskich był gen. Władysław Jabłonowski[Murzynek].Umarł na febrę 29 września 1802 r. W tym samym czasie na wyspę przybywa dawna trzecia półbrygada polska, a jeszcze wcześniej Drugi Legion Polski który pod dowództwem gen. Kniaziewicza brał udział w kampanii naddunajskiej.

W marcu 1803 r. przypłynęła na wyspę druga półbrygada polska a jeszcze wcześniej cześć Legionu Pierwszego. Z dwóch polskich półbrygad liczących razem do 6 000 ludzi powróciło do kraju około 400 schorowanych weteranów. ciekawostka; Wersja 1 Batalion Bolesty z bronią w ręku otoczył zbuntowany batalion murzyński i co do jednego bagnetami wykłuł. [Popioły Żeromskiego] Wersja 2 Batalion dowodzony przez majora Wierzbickiego odmówił rozkazu do wymordowania bezbronnych murzynów[Dokonał tego batalion francuski pułkownika Wernier]Szlachetny postępek Wierzbickiego przysporzył Polakom przyjaciół wśród powstańców. Dessalines [wódz powstania]nakazał swym żołnierzom by ci w bitwie oszczędzali Legionistów, zaś najwaleczniejszą brygadę swego wojska [Dwudziesta brygada] złożoną z Murzynów afrykańskich nazwał POLAKAMI.

ASPERN, dzielnica Wiednia 20 maja 1809 r. bitwa zwana też bitwą pod ESSLING między armią Napoleona przeprawiającą się przez Dunaj, a wojskami austryjackimi była pierwszą poważniejszą porażką Napoleona.Nie miała jednak wpływu na kampanię która zakończyła się zwycięstwem Francuzów pod WAGRAM. W bitwie brał udział polski pułk lekkokonnych gwardii cesarskiej. Po zerwaniu mostów na Dunaju zostali zablokowani na rzecznej wyspie Lobau.

ALMONACID Hiszpania 1809 Polegli; oficerowie Gajewski, Sielski Jan, Sobolewski plk.7 pułku piechoty Tomicki Antoni, Witkowski Antoni, Wiśniewski Adam, Zalewski.

ALKAZAR Hiszpania 1809 r. Horowicki oficer zginął.

ALTENBURG 24 września 1813;młodszy: regiment szwoleżerów walczył z partyzantami Thielmana. Ich jedyny wystrzał armatni- odnotowano w dzienniku pułkowym- zabił konia pod Kozietul-skim.Trzeba przyznać, że Jan Leon Hipolit Kozietulski miał niezwykłego pecha do wierzchowców.[Sommosiera, Drezno, Altenburg] a były jeszcze pewnie inne wypadki nie odnotowane.

ARCIS-sur-AUBE 20-21 marca 1814.Napoleon mając 23 000 żołnierzy stoczył bitwę ze 100 000 armią austryjacką Filipa Schwarcenberga i nie dał się pobić. W krytycznym momencie znalazł schronienie w czworoboku utworzonym. przez batalion nadwiślańskiego pułku piechoty.Batalionem tym dowodził Jan Skrzynecki [Bończa] późniejszy wódz naczelny w Powstaniu listopadowym[słowa Napoleona,,Majorze ocaliłeś honor Francji.''

ANIELIN 22 października 1914 r. podczas ofensywy austryjackiej wyróżnia się w zaciętym boju batalion 3 Rydza ;Śmigłego Rosja nie korzystając z osłony lasu dokonują manewru oskrzydlającego. Młody major prowadzi swych ludzi do ataku na bagnety. Zdeterminowani Legioniści zatrzymują wroga. W następnym dniu batalion obsadza okopy i przez pięć dni pod morderczym ogniem artylerii prowadzi zażartą walkę pozyczjną. Duże straty.

ARCELIN pow. Płońsk 1914 szarża ułanów Bliny Prażmowskiego w której uczestniczy Kazimierz Masztalarz późniejszy bohater z pod Krojant.

ARRAS we Francji 9 maja 1915 r. Polski Legion Bajoński poniósł duże straty. Jednostka zostaje wybita niemal do nogi. Pod pociętym 34 kulami sztandarem ginie chorąży ;bajończyków; Władysław Szujski syn sławnego historyka. Giną wszyscy oficerowie.

AUGUSTOW 1-2 września 1920 r. Oddział litewski licząc na wznowienie przez Armię Czerwoną ofensywy przeciw Polsce zaatakowały rejon Augustowa, Suwałk i Sejn. Zostały powstrzymane przez polskie oddziały.

ALMADRONES Hiszpania 1 stycznia 1937 r, front Guada- jary Batalion im. Dąbrowskiego atakuje pozycje frankistowskie. D-ca bat. Antoni Kochanek śmiertelnie ranny. 3 stycznia bat. im. Dąbrowskiego wzmocniony z oddziału im. Garibaldiego po kilkugodzinnej walce zdobył Almadrones.

ALEKSANDROW 15 września 1939 r.

ANNOPOL 3 października 1939 r. ostatnia w kampanii bitwa z Armią Czerwoną stoczona przez 135 pułk piechoty.

ATLANTYK bitwa trwająca 5 lat i 8 miesięcy w której walczyli lotnicy polscy. Były to załogi; Dywizjonu Bombowego Ziemi Śląskiej nr.304. Dywizjonu Bombowego Ziemi Mazowieckiej nr. 300 oraz Dywizjonu Myśliwskiego Nocnego ;Lwowskich Puchaczy;nr.307 oraz inni piloci ochraniające konwoje.

ANIELIN opoczyńskie 30 kwietnia 1940 r. walka Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego; z oddziałem okupanta niemieckiego. W walce ginie dowódca oddziału Henryk Dobrzański ;Hubal ; Miejsce pochówku nieznane. Hubalczycy walczyli aż do 25 czerwca 1940 r.

ATLANTYK 26 maja 1941 r. Polski niszczyciel ORP Piorun z flotylli kmdr. Wiana około godz. 22,30 rozpoznaje uchodzący niemiecki pancernik Bismark ; Z odległości 12 000 m ;Bismark ; rozpoczyna ogień z dział 150 mm Piorun; natychmiast mu odpowiada. Już druga i trzecia salwa jest w celu. Na; Bismarku; nie robi to żadnego wraże- nia.[humor; sygnalista niemiecki ; Przestańcie strzelać, bo nam farba z nadbudówek odpryskuje] Natomiast każda celna salwa pancernika mogła rozstrzygnąć o losie polskiego niszczyciela. Wszelkie porównania wielkości obu okrętów typu Dawid-Goliat są za słabe. Piorun; wypierał 1760 ton ;Bismark ; 42 000 - 25 razy więcej. 220 ludzi liczyła załoga ;Pioruna; zaś ;Bismarka;2200.Salwa burtowa ;Pioruna; ważyła 132 kg, salwa najcięższej i średniej artylerii ;Bismarka ; z górą 6 000 kg.-60 razy więcej. Piorun; walczył około 60 min. Kiedy pociski ;Bismarka ; zaczynają padać coraz bliżej ;Pioruna; ten okrył się zasłoną dymną, gwałtownym manewrem zmienił kurs i zwiększył odległość. Bismarka zatopiła angielska flota i lotnictwo.

AFRYKA POŁNOCNA marzec- maj 1943 r. działa ''cyrk'' Skalskiego. Grupa 15 ochotników pod dowództwem najskuteczniejszego polskiego pilota Stanisława Skalskiego. Grupa zanotowała 25 zestrzeleń przy stracie jednego pilota.

ATLANTYK 8 października 1943.przed świtem. Na południe od Islandii ;U 378; torpeduje ORP ;Orkan; Torpeda trafia w zbiorniki paliwa i okręt stanął w płomieniach. Zginął dowódca komandor Hryniewwiecki i jego zastępca kpt. mar. Michał Różański oraz utalentowany pisarz p. por. Eryk Sopoćko. Uratowanych było tylko 71 ludzi. Zginęło 178 marynarzy.

AMELIN 12 maja 1944 r. walka oddziałów Armii Lud. oraz grupy mjr. Czepili razem około 1000 ludzi dobrze uzbrojonych pod ogólnym dowództwem ;Mietka;[Mieczysława Moczara] stoczyła zwycięski bój z oddziałami SS. Niemcy poniósłszy straty odjechali do Lublina.

ANKONA Włochy 18 lipca 1944 r. zdobyta przez polskie oddziały II Korpusu Zajęcie portu zaopatrzeniowego ułatwiło sprzymierzonym przełamanie Linii Gotów. Miasta broniła 278 Dywizja niemiecka.Straty Korpusu w działaniach od 15 kwietnia wyniosły 496 zabitych,1789 rannych i 139 zaginionych. Straty zadane przeciwnikowi około 800 zabitych,2400 rannych i800 jeńców.

ANTONIÓW kieleckie 22 sierpnia 1944 r. Oddział AK ;Wybranieckich; dowodzony przez por. Barabasza ;[Mariana Sołtysiaka] stacza ciężki całodzienny bój z obławą niemiecką, wspomaganą legionistami ukraińskimi. Straty niemieckie około 200 ludzi.

ARNHEM Holandia 18 września 1944.Pierwsze oddziały I Samodzielnej Brygady Spadochronowej gen. Stanisława Sosabowskiego wylądowały pod Arnheim. Niemcy w pierwszej chwili zaskoczeni. W dniach następnych przystąpili do kontrataku. Polska Brygada po- niosła ciężkie straty[30 % stanu osobowego].Posiłki na które czekały od- działy desantowe nie dotarły na właściwe miejsce. Niemcy odbili most na Renie w Arnhem. Wielu uczestników desantu dostało się do niewoli.

ATLANTYK 4 maja 1945.Polski Welington bierze do niewoli U-Bota. Okręt został zaskoczony w położeniu nawodnym i zbombardowany. Nie pozwolono mu na zanurzenie lub odpłynięcie do czasu przejęcia go przez łodzie latające i ścigacze.

 

BEŁZ 1030 r. zdobyty przez księcia kijowskiego Jarosława

BOGUCIN 1273 pobicie zbuntowanego rycerstwa małopolskiego przez Bolesława Wstydliwego. Część przystała do księcia opolskoraciborskiego Władysława I.

BOGUCICE 3 maja 1285 Leszek Czarny stłumił bunt możnowładców malopolskich.

BRZEŚĆ lipiec 1327 r. Łokietek pokonał Krzyżaków i zawarł roczny rozejm we Wrocławiu z Zakonem.

BEŁZ i CHEŁM lato 1377 odwetów polsko-węgierska zdobyła te miasta. Zarządcami Rusi Czerwonej Ludwik Luksemburczyk mianował zwykłych starostów węgierskich.

BYDGOSZCZ 6 październik 1409 Jagiełło odbija Krzyżakom miasto.

BARDIÓW Słowacja październik 1410.Wyprawa pościgowa dowodzona przez kasztelana lubelskiego Jana ze Szczekocin dowódcy wojsk strzegących granic rozgramia Węgrów którzy najechali Polskę.

BRZEŚĆ KUJAWSKI 31 grudnia 1435 podpisano pokój. Krzyżacy oddali Nieszawę, wyrzekli się związków z postronnymi potęgami ponadto poddani mieli prawo wypowiedzieć im posłuszeństwo.

BORNHOLM noc z 14 na 15 sierpnia 1457 r. Trzy statki gdańskie odniosły zwycięstwo nad 16 statkami duńskimi i Krzyżackimi Zabito 300 ludzi i wzięto do niewoli 5 Krzyżaków.

 

BIAŁOGRÓD sierpień 1487 królewicz Olbracht wyparł wojska chana. Królewicz organizował obronę potoczną na Podolu.

Lanckoroński Przecław[Zadora],Prochnicki Piotr[Korczak].

BRACŁAW 1494 napadnięty i spalony przez wojewodę mołdawskiego Stefana.

Kiszka Stanisław [Dąbrowa] marszałek litewski.

BÓBR 1514 Książę Ostrogski rozbija przednią straż moskiewską.

BEREZYNA rzeka sierpień 1514 r. u przeprawy książę

Konstanty Ostrogski dowodzący Litwinami i znakomitą jazdą polską pobił wojsko moskiewskie.

BUSK 1516 bitwa z Tatarami

Ostrogski Roman[Ostrogski] poległ.

BIAŁOGRÓD 1530.Starosta chmielnicki Przecław Lanckoroński zadał Tatarom poważne straty.

BALAKLEJ 1544 zamek nad limanem Czapczaklejem 70 km. od Oczakowa. Hetman polny koronny Mikołaj Sieniawski odbija część jasyru. Gdyw 1547 r. Turcy próbowali odbudować zamek demonstracja siły przeprowadzona za Bracławiem i na Dzikich Polach przeprowadzona przez Sieniawskiego i Pretwicza spowodowała, że Turcy zaniechali odbudowy.

BYCZYNA 24 stycznia 1588 r. Sześciotysięczna armia hetmana wielkiego koronnego Jana Zamojskiego rozbiła nieco słabszą liczebnie[5500 ludzi]armię arcyksięcia Maksymiliana Habsburga. Niedobitki Zamojski zmusił do kapitulacji. Wziął do niewoli Maksymiliana i jego polskich stronników. Stanisław Żółkiewski został ciężko ranny. Poległo około 1800 Polaków i nieco mniej Niemców.

Beski Walęty [Prawdzic]zginął, Czachowski Adam żołnierz i poeta ] Hawryło Hołubek rotmistrz poległ, Klewlicz Krzysztof[Leliwa]pułkownik, Osiecki Joachim[Jastrzębiec], Saganowski Wojciech[Śreniawa]

Stojeński Paweł[Junosza]ciężko ranny.

BAWORÓW 1589 oddziały hetmana Zamojskiego Jakuba Strusia, Potockich i Podlodowskiego pokonały Tatarów.

Podlodowski Mikołaj[Janina rotmistrz królewski-niewola.

BIAŁA CERKIEW koniec 1591 r. niepłatni kozacy rejestrowi Krzysztofa Kosińskiego przy pomocy mieszczan zdobyli i złupili zamek[I powstanie kozackie]

BUCOWA 20 października 1600 r. nad Telezyną w pobliżu Ploesti. Dwudziestotysięczna armia polsko-litewska pod wodzą Zamojskiego i Stanisława Żółkiewskiego pokonała wojska Michała Walecznego. Katedra gnieźnieńska przechowała pamiątki po tej bitwie- dziewięćdziesiąt zdobytych chorągwi. Byłoby ich więcej ale niektóre ;chudzi pachołcy na podszewki pobrali; Zamojski znowu wprowadził Jerzego Mohiłę do Jass,a brata jego Symeona do Bukaresztu stolicy Mul- tan. Obaj oni byli wasalami Rzeczypospolitej i wpływ jej sięgał w ten sposób aż po Dunaj.

Drohojowski Jan Tomasz[Korczak]własnym pułkiem dowodził Piotrowski Jan[Junosza]rotmistrz-stracił rękę, Polanowski [Pobóg] Jan i Mikołaj-polegli, Rojowski Piotr[Cholewa],Swirski Piotr[Szaława]rotmistrz Szembek Aleksandder[Szembek],Szumlański Iwan[Korczak]poległ, Tęczyński Gabriel[Topór]wojewoda lubelski, Żmudzki Jędrzej.

BIAŁY KAMIEŃ 1602[Wessenstein] twierdza skapitulowała na ręce Zamojskiego.anisław Żółkiewski w bitwie kawaleryjskiej pokonał odsiecz.

Eynowicz Hieronim[Białynia],Frąckowicz Jerzy[Nieczuja],Natarcz Eustachy[Natarcz]zaginął],Niewiarowski Feliks[Półkozic],Piaskowski Paweł[Junosza]dowódca artylerii, tołobot Mikołaj[Stołobot] poległ, Weiher Ludwik[Skarzyna],Wożnicki Jan[Ciołek]rot. artylerzysta.

BIAŁA CERKIEW 1612-bitwa z Tatarami. Kozacy pobili powracających z wyprawy na ziemie ruskie odbijając 5000 jasyru

rezygnując z Chocimia na rzecz Mołdawii.

Głuczyński[Łabędż]Jakub i Krzysztof polegli, Łukasz- niewola Krewlicz Krzysztof[Leliwa]pułkownik. Lasocki Stanisław[Dolega]zginął.

Potocki Stanisław[Pilawa].

BIAŁA GÓRA k. Pragi 8 listopada 1620 r. Lisowczycy 1 000-1 500 ludzi pod wodzą płk. Stanisława Stroynowskiego walczą w

Legii Katolickiej z powstańcami czeskimi. Zdobywają 20 chorągwi i kilka

tysięcy koni. Totalna klęska Czechów. Upadek powstania.

BIAŁA CERKIEW październik 1624.Doskonały

zagończyk, regimentarz Stefan Chmielecki[Bończa] pokonał w kilku-

dniowej bitwie o wiele od siebie mocniejszych TatarĂłw. Walczono w

ulewnym deszczu. Rozmiękły cięciwy łuków i zamókł proch. Rozstrzygnęła biała broń. Kozakami dowodził Michał Doroszenko.

Brzeski Piotr[Prawdzic]niewola.

 

BEDNARÓW,BEŁZ 1624r. Bitwy z Tatarami.

Lanckoroński Stanisław[Zadora].

BIRŻE 1625 zdobyte przez Gustawa Adolfa. Sześćdziesiąt zdobytych dział oraz inne dobra natychmiast wyprawił za morze

Był znakomitym żołnierzem lecz i łupieżcą na rzadko spotykaną miarę.

BIAŁA k. Smoleńska 1634 ciężkie walki Polaków

z Moskalami.

Stetkiewicz Jan[Kościesza]choragiew husarska i kozacka-zma z ran. Siostra jego Helena wydana za Wyhowskiego hetmana kozackiego.

Gosiewski Ludwik[Ślepowron]-poległ, Weiher Jakub[Skarzyna]wojewoda.

BROWICA 20 grudnia 1637 r. niedobitki wojsk Paw-

luka [Powstanie Pawluka]poddają się hetmanowi Potockiemu. Pawluk wy-

dany wojskom hetmańskim i w roku następnym stracony w Warszawie.

Pokorny uniżony akt kapitulacji sygnował w Borowicy pisarz Wojska

Zaporoskiego, Bohdan Chmielnicki.

Potocki Stanisław Rewera [Pilawa].

BOBRUJSK 24 luty 1649 r. poddaje się hetmanowi

litewskiemu Januszowi Radziwiłlowi. Przez trzy dni tracono jeńców. Pułkownika Poddubskiego wbito na pal.

Gosiewski Wincenty[Ślepowron].

BERESTECZKO 28-30 czerwca 1651 r. Sześćdziesięcio tysięczna armia polska[w tym 30 000 pospolitego ruszenia] dowodzona przez króla Jana Kazimierza pobiła 100 000 armię kozacką Bohdana Chmielnickiego i posiłkujących ją Tatarów' Poszły w rozsypkę

oddziały zaporoskie i tatarskie. Został na placu tabor kozacki pełny zapasów i broni ognistej, ruchoma twierdza dowodzona przez płk. kropiwnickiego Dziedziałę oparty mocno o bagna Pleszawki. Następca Dziedziały Iwan Bohun zaczoł budowę grobli. Część wojska kozackiego ogarnęła

panika. Żołnierze królewscy uderzyli ze wszystkich stron, rżnąc i mordując bez pamięci na własną godność ludzką. Chmielnicki uszedł.Za tymi co się

wyrwali z pogromu ruszył w pogoń Boguslaw Radziwiłł i Stefan Czarniecki ;Nienawiść wrosła w serca i zatruła krew pobratymczą;.

Brodowski[Łada]poległ, Czapski Franciszek[Leliwa],Denhoff Stani- sław[Denhoff],Fredro Jerzy[Bończa]własna chorągiew, Jałowski Konstanty

[Syrokomla],Jeżowski Wawrzyniec[Jastrzębiec]rotmistrz-zginął, Jordan Spytek[Trąby]pułkownik-poległ, Kalinowski Marcin[Kalinowa],Kazanowski Adam [Grzymała]kasztelan-poległ, Kochański Samuel[Lubicz],Księski

Syanisław[Topór]-zginął, Lanckoroński Zygmunt[Zadora]starosta poległ

Lubomirski Sebastian Jerzy[Śreniawa]późniejszy hetman polny, Mączyński

Jan [Świnka]-poległ, Maszkowski[Maszkowski]dwóch poległo, Miłoszewski [Kościesza] rotmistrz-poległ Wyszkowski Władysław[Jastrzębiec] wojewoda krakowski, Ossoliński Adam[Topór]starosta lubelski-poległ, Ossowski Piotr[Dolega]-poległ, Petryczyn Jan Bogusław[Prus],Postruski

Stefan[Bończa],Przyjemski Zygmunt[Rawicz]dowódca artylerii, Przyłuski

Jan[Lubicz]-zginął, Rogawski-poległ,Rzeczycki Mikołaj [Janina]-poległ,

Sapieha Paweł Jan[Lis],Siemianowski Marcin[Grzymała],Sierakowski Samuel[Dolega]-poległ, Smarzewski Jędrzej[Zagłoba]-poległ, Sobieski Marek[Janina]oboźny nadworny, Sokołowski[Trzaska]-poleglł, Stesiński-poległ,

Stoiński Stanisławi Mikołaj[Janina]-polegli, Stokowskich dwóch poległo,

Szczawiński Paweł Ludwik[Prawdzic]wojewoda inowrocławski, Szembek

Karol[Szembek]-utracił wzrok, Szembek Stanisław[Szembek]burgrabia

krakowski, Watowski Michał-ranny, Wierzbowski Władysław[Jastrzębiec]

wojewoda brzesko-kujawski-ranny, Wiśniowiecki Jeremi.

BIAŁA CERKIEW lato 1651 r. Obecni obaj hetmani

koronni[Potochi i Kalinowski] oraz Janusz Radziwiłł hetman polny litewski

po wielu bitwach i potyczkach podpisali z Chmielnickim trudną do zaakceptowania dla obu stron ;Ugodę białocerkiewską;

Ossowski Piotr[Dolega]-poległ, Potocki Krzysztof[Pilawa]podczaszy litewski-zakładnik, Marek Sobieski[Janina]ojciec przyszłego króla-zakładnik, Potocki Jakub[Pilawa],Sapieha Paweł Jan[Lis],

BATOH 1-2 czerwca 1652 na Ukrainie nad rzeka Boh.

Dziesięciotysięczna armia polska nieudolnie dowodzona przez hetmana

Marcina Kalinowskiego została doszczętnie rozbita przez Tatarów i Kozaków których było 22 000,Jazda polska uległa panice. Na rwących się do

ucieczki miała uderzyć własna piechota a szpiedzy kozaccy podpalili

wewnątrz wałów sterty siana. Oblegający złamali opór i zdobyli obóz.

Poległ sam Kalinowski i syn jego Samuel, obok nich Marek Sobieski i

znakomity artylerzysta Zygmunt Przyjemski. Nazajutrz pułkownicy kozaccy Jwan Zołotareńko i Wysoczanin złotem wykupili od Tatarów kilka tysięcy jeńców. Powiązanych wyprowadzono na majdan i zaczęła się egzekucja. Dzicy ordyńcy nohajscy wyrąbali ich szablami do nogi. Ocalał z

rzezi dawny dowódca Kudaku Krzysztof Grodzicki ukryty przez znajomego Tatara, Stefan Czarniecki oraz kilku innych szczęśliwców.

Czarnieccy[Prus III]dziewięciu z tego domu zginęło, Dąbski Marek

i Marcin-zginęli, Dunin Stanisław[Łabędż] zginął wraz z 16 innymi

Duninami, Gowarczewski Stanisław[Rawicz]-poległ, Kadziałowski Maciej[Ogończyk]-poległ, Lasocki Władysław[Dolega]-niewola, Molski Wojciech

[Nałęcz]-zginął, Morsztyn Władzsław[Leliwa]-niewola, Odrzywolski Jan[

[Nałęcz]poległ, Ossowski Stanislaw[Dolega]-poległ, Smarzewski Jan[Zagłoba ] poległ, Sobieski Marek [Janina]ścięty prawdopodobnie przez samego

Nuradyna, Strzałkowski Adam[Poraj]-niewola, Zawichowski Jan[Rawicz]

zginął. W wyniku tej tragedii straciła znaczenie ;Ugoda biało cerkiewna;.

BRACŁAW wiosna 1654 jeden z pułkowników

kozackich, Tymosz Nosacz o...