ďťż  
logo.png
ban.jpg
Tuesday, May 20th, 2025 
  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • efriends.pev.pl
    • « M E N U »

    »

    » Ktoś, kto mĂłwi, Ĺźe nie zna się na sztuce, Ĺşle zna samego siebie.
    » Alina Kopiczyńska Kancelaria guberni ŁomĹźyńskiej, archiwistyka I rok, rozwĂłj form kancelaryjnych, rozwĂłj form kancelarujnych zaliczenie
    » Alfred Szklarski - Tajemnicza wyprawa Tomka, Książki, 1 - książki, książki 2, 13 - książki
    » Aleksander Fredro - Pan Jowialski, rok II, Historia literatury polskiej do 1918, Romantyzm, Streszczenia (romantyzm), Romantyzm
    » Aleksander Fredro - Zemsta (BN), FILOLOGIA POLSKA - UMCS-, II ROK, Romantyzm-polska
    » Alfred Adler, Psychologia, Psychologia rozwojowa
    » Alfred Adler, Psychologia, Psychologia rozwoju człowieka
    » Alfred Hitchcock - Brudny interes, filologia polska i do poczytania, Hitchcock
    » Alfred Weber - History of Philosophy (excerpt on Spinoza), ebook, filozofia, spinoza
    » Alfred Hitchcock - Tajemnica wędrujacego jaskiniowca, filologia polska i do poczytania, Hitchcock
    » Alistair MacLean - Goodbye(1), e-books, e-książki, ksiązki, , .-y
    [ Pobierz całość w formacie PDF ]
    Alfred Schmidt
    O problemie poznania
    w krytyce ekonomii
    politycznej
    Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (Uniwersytet Warszawski)
    WARSZAWA 2007
    Alfred Schmidt – O problemie poznania w krytyce ekonomii politycznej (1967 rok)
    „O problemie poznania w krytyce ekonomii
    politycznej” („Zum Erkenntnisbegriff der Kritik der
    politischen Ökonomie”) to referat z 1967 roku,
    wygłoszony na kolokwium odbytym na
    Uniwersytecie we Frankfurcie nad Menem z okazji
    setnej rocznicy opublikowania przez Karola Marksa
    „Kapitału”.
    Podstawa niniejszego wydania: Pismo polityczno-
    artystyczne „Lewą Nogą” nr 12, 2000 r.
    Tekst z języka niemieckiego przetłumaczył Antoni
    Malinowski.
    - 2 -
    © Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (UW)
    www.skfm-uw.w.pl
     Alfred Schmidt – O problemie poznania w krytyce ekonomii politycznej (1967 rok)
    Sto lat po ukazaniu się pierwszego tomu Marksowskiego
    Kapitału
    trudności właściwej oceny tego
    dzieła nie zmniejszyły się, a raczej wzrosły. Już w posłowiu do drugiego wydania Marks skarżył się na to,
    jak słabo zrozumiano jego metodę, a od tego czasu sytuacja jeszcze się pogorszyła. Jeśli pominiemy te, tak
    kiedyś istotne pozateoretyczne trudności, owe prymitywno-materialne i polityczne interesy, krępujące
    poważną recepcję ekonomicznej strony marksizmu w świecie mieszczańskim, o ile w ogóle nie kładące jej
    kres, to wówczas trzeba zastanowić się nad wielkim kłopotem, jaki Marksowskie przedsięwzięcie sprawiło
    współczesnej świadomości nauk społecznych, która była skrępowana obcymi historycznie kryteriami
    „operacyjnej” racjonalności. Z kłopotem tym nie mogli już sobie poradzić dalecy myśleniu dialektycznemu
    współcześni Marksowi, debatujący nad tym, czy w
    Kapitale
    postępował on pozytywistycznie czy
    metafizycznie, analitycznie czy sceptycznie, indukcyjnie czy dedukcyjnie. Materialistyczna dialektyka nie
    poddawała się nie tylko takim wewnątrz-filozoficznym alternatywom, lecz również konwencjonalnym
    schematom podziału o charakterze systematyczno-naukowym i teoretyczno-naukowym. Przebiegają one w
    poprzek podziału na nauki przyrodnicze i nauki o kulturze, który po neokantowsku (Windelband-Rickert)
    ujęty został jako metoda „nomotetyczna” i „idiograficzna”, „generalizująca” i „indywidualizująca”.
    Dotyczy to w takim samym stopniu pochodzącego od Diltheya podziału na dyscypliny (przyrodnicze)
    „wyjaśniające” i (humanistyczne) „rozumiejące”, jak i dogmatycznego podziału na „historyczny” i
    „systematyczny” sposób oglądu. Teoria Marksowska nie jest ani nauką szczegółową o gospodarce, polityce,
    czy też historii (lub ich połączeniem), ani filozofią (bądź antropologią) w sensie spekulatywno-
    idealistycznym. Także znanego już w czasach Marksa pojęcia „socjologia” brakuje w jego pracac
    Dla
    Marksa nie istnieją żadne społeczne fakty same w sobie, które dałyby się badać w sposób neutralny i w
    oderwaniu od naturalnych, psychologicznych i politycznych losĂłw ludzkich. JednakĹźe
    Kapitał
    pozostaje
    dziełem badań naukowych, ze zdecydowanym zacięciem teoretycznym. Aczkolwiek jego pojmowanie
    nauki łączyło się z ideą rewolucyjnej zmiany świata, to w bardzo małym stopniu dostrzegał Marks w
    myśleniu instrument agitacji, który podporządkowany jest osiągnięciu jednego efektu. „Człowieka jednak –
    pisze on o Malthusie w
    Teoriach wartości dodatkowej
    – który usiłuje przystosować naukę nie do punktu
    widzenia wynikającego z samej nauki (bez względu na możliwą jej mylność), lecz do punktu widzenia
    zapożyczonego z zewnątrz, a podyktowanego przez obce nauce interesy zewnętrzne – takiego człowieka
    nazywam «nikczemnikiem»”
    Kapitał
    nie jest wezwaniem do szybkiego działania, lecz jak dotąd
    najbardziej zasadniczą i najrozleglejszą próbą „wykrycia ekonomicznych praw rozwoju nowoczesnego
    społeczeństwa”, co oznacza, że Marks „ujmuje rozwój ekonomicznej formacji społeczeństwa jako proces
    przyrodniczo-historyczny
    Jeżeli istniała trudność w określeniu naukowo-teoretycznego statusu dialektyki, nieodzownie
    postrzegana kiedyś jako merytoryczna, to została ona – przynajmniej zasadniczo – przezwyciężona. Ten kto
    zdaje sobie sprawę, że właśnie w ten sposób Marks doszedł do swoich najważniejszych ustaleń, że
    przeniknął wynikające z podziału pracy granice między dyscyplinami w ich ideologicznej funkcji, aby
    skierować uwagę na właściwy przedmiot poznania – społeczną całość, ten następnie nie będzie dążyć do
    tego, aby redukować treść
    Kapitału
    do sfery problemowej jednej z rozwiniętych nauk społecznych lub
    dzielić ją, jak to zrobił jeszcze Schumpeter
    na sferę „proroctw”, „filozofii”, „socjologii” i „ekonomii
    politycznej”.
    Ze względu na wymaganą zwięzłość może tutaj chodzić jedynie o zarysowanie kilku głównych
    elementów przyjętych w
    Kapitale
    pojęć poznawczych i naukowych. Dalsze problemy zostały zastrzeżone
    do podjęcia w dyskusji.
    1
    Chyba dlatego, że Marks nie chciałby być mylony z Comtem. Dopiero Lenin w 1894 r. w swojej głośnej polemice z „metodą
    subiektywną” mówi o materializmie historycznym jako „naukowej socjologii”. Por.: W. I. Lenin: „Któż to są «przyjaciele
    ludu» i jak oni wojują z socjaldemokratami?” (w:)
    Dzieła wszystkie
    , t. 1, Warszawa 1983, ss. 119-133.
    2
    K. Marks:
    Teorie wartości dodatkowej
    (w:) K. Marks, F. Engels,
    Dzieła
    [od tłum.: dalej jako MED], t. 26, cz. II, KiW,
    Warszawa 1981, ss. 141-142.
    3
    K. Marks:
    Kapitał
    , t. I (w:) MED, t. 23, Warszawa 1968, s. 8.
    4
    Por.: J. A. Schumpeter:
    Kapitalizm, socjalizm, demokracja
    , PWN, Warszawa 1995.
    - 3 -
    © Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (UW)
    www.skfm-uw.w.pl
        Alfred Schmidt – O problemie poznania w krytyce ekonomii politycznej (1967 rok)
    Najpierw uwaga co do metody interpretacji Marksa, jaka dzisiaj wydaje się załamywać:
    1. Niezwykle ważne dla Marksowskiego samozrozumienia jest to, że dość często pozostaje ono
    daleko w tyle za tym, co Marks proponuje teoretycznie w swych materialnych analizac
    ToteĹź wcale nie
    świadczy to o ortodoksji, gdy uwzględnia się jego głośne
    Przedmowy
    i
    Posłowia
    , które – izolowane od
    aktualnych zasadniczych stanowisk i procesów myślowych, będących ich wynikiem – sprzyjają fałszywym
    interpretacjom. Ma się tu na przykład na myśli całkowicie wprowadzające w błąd stwierdzenie Marksa, że
    w rozdziale traktującym o teorii wartości tu i ówdzie „kokietował” właściwym dla Hegla sposobem
    wyrażania się
    W rzeczywistości metodyczna struktura jego dzieła opiera się na drugiej, dokonującej się w
    późnych latach pięćdziesiątych recepcji
    Wielkiej Logiki
    Hegla, która dla jego szczegółowych analiz
    ekonomicznych stanie się tak samo ważna, jak pojęcie pracy w
    Fenomenologii ducha
    dla jego
    „samozrozumienia” w okresie przed rewolucją marcową 1848 rok
    2. Każda dzisiejsza egzegeza Marksa powinna przebiegać w dwóch etapach. Musi ona stwierdzić, co
    rzeczywiście zawarte jest w tekstach. W sytuacji istnienia licznych prac, występujących w obronie tez,
    których Marks nigdy nie wysunął, nie jest to wcale banalne i zrozumiałe samo przez się. Faktem jest to, jak
    bardzo może wpływać na nią także nasze dzisiejsze zainteresowanie kwestią „autentycznego” Marksa – stąd
    też w pierwszym rzędzie chodzi o to, aby możliwie jak najdokładniej zrekonstruować trudno dostępne
    źródła, do których obok listów,
    Teorii wartości dodatkowej
    , należy zwłaszcza obszerny
    Rohentwurf
    –
    rękopisy ekonomiczne z lat 1857-1859, które ukazały się pod tytułem
    Zarys krytyki ekonomii politycznej
    .
    Niemało kwestii, które niepotrzebnie ciążyły nad dotychczasowymi dyskusjami na temat Marksa, da się
    wyjaśnić czysto filozoficznie. Poza tym – i to byłoby do wykonania jako druga czynność – istnieją
    problemy, które jako takie pojawiają się tylko wówczas, gdy interpretacja „konstruując” wychodzi poza
    bezpośredni tekst. Tylko w ten sposób można adekwatnie rozpatrywać kwestię współczesnego znaczenia
    Marksowskiego teorematu.
    3. Do samego Marksowskiego dzieła życia stosuje się metodyczna zasada Marksa, głosząca, że
    anatomię małpy wyprowadza się z anatomii człowieka, a nie odwrotnie. Wczesne prace Marksa i Engelsa,
    w których przez długi czas chciano dostrzegać właściwą filozoficzno-humanistyczną treść marksizmu są
    całkowicie zrozumiałe jedynie z punktu widzenia historyczno-ekonomicznych analiz zawartych w
    Kapitale
    .
    Dotyczy to zwłaszcza materializmu historycznego. Temat – sam w sobie – wykłada on w
    Świętej rodzinie
    ,
    Ideologii niemieckiej
    , w
    Nędzy filozofii
    i w
    Manifeście komunistycznym
    . Ponadto swĂłj
    Przyczynek do
    krytyki ekonomii politycznej
    z 1859 roku Marks poprzedził znaną przedmową. Kto jednakże chce wyjaśnić
    pierwotny, krytyczny sens tej teorii musi sięgnąć do
    Kapitału
    . Dopiero tutaj stanie się jasne, że gołosłowne
    twierdzenie o tym, iż materializm historyczny jest „jednostronny”, nie zostanie obalone przez to jeśli się
    powie, że Marks i Engels, obok ekonomicznych, stwierdzili także inne – tak zwane duchowe – elementy
    konstytuujące historię, lecz jedynie w ten sposób, że się ten zarzut przyjmie i następnie zastosuje do
    analizowanych przez Marksa stosunków. Przy idealistycznym oskarżeniu jednostronności jako
    „ekonomizmu” chodzi – wykazują to badania
    Kapitału
    – o abstrakcję, jakiej dzień w dzień dokonują nie
    teoretycy, lecz społeczna rzeczywistość. Wraz z powstaniem świata towarów, to znaczy „powszechnej
    formy wartości” produktu pracy, abstrakcyjno-powszechny charakter ludzkiej pracy staje się specyficznie
    społecznym. Przejdźmy teraz do właściwego Marksowskiego zamysłu: krytyki ekonomii politycznej.
    Pojmuje on ją w podwójnym sensie, po pierwsze jako krytykę realnych, polityczno-ekonomicznych
    stosunków, tak jak w sposób konieczny wynikają one z kapitalistycznego sposobu produkcji i obrotu, i po
    5
    Marks był całkowicie świadomy tego właśnie w filozofii często spotykanego stanu rzeczy. W liście do Lassalle'a z 31 maja
    1858 r. przypomina on swoją dysertację doktorską, która postawiła go przed zadaniem przedstawienia „całego systemu”
    Epikura na podstawie fragmentów – systemu, o którym był przekonany, że „istniał w pismach Epikura tylko sam w sobie, a nie
    jako uświadomiona teoria”. Rzecz szczególna, że dodaje on: „Nawet u filozofów, którzy nadali swoim pracom formę systemu,
    f.i. u Spinozy, rzeczywista wewnętrzna budowa jego systemu jest przecież zupełnie inna od formy, w której on go świadomie
    przedstawił”, (w:) MED, t. 29, Warszawa 1972, s. 664. Myśl, która musi także okazać się przydatna przy interpretacji
    Kapitału
    .
    6
    K. Marks:
    Kapitał
    , t. I, cyt. wyd., s. 18.
    7
    Por. do tego korespondencję Marksa z Engelsem, Lassallem, Kugelmannem z lat 1858-1870. O znaczeniu Hegla dla analiz
    ekonomicznych por. takĹźe: W. I. Lenin,
    Werke
    , Band 38, Berlin 1964, s. 316.
    - 4 -
    © Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (UW)
    www.skfm-uw.w.pl
       Alfred Schmidt – O problemie poznania w krytyce ekonomii politycznej (1967 rok)
    drugie jako krytykę ekonomii politycznej jako tej –
    le monde moral
    , jak mówi wiek XVIII – nauki
    obejmującej całokształt procesów życiowych, w której w najbardziej adekwatny sposób odbija się
    teoretyczne samozrozumienie społeczeństwa burżuazyjnego. Bezpośredni przedmiot Marksowskich badań
    stanowią wprawdzie dane empirycznie stosunki produkcji. Jednakże – i na to Marks z naciskiem zwraca
    uwagę Lassalle'a
    – nie jest możliwe uchwycenie także bezpośrednio tego bezpośredniego przedmiotu.
    Faktyczny „system ekonomii burżuazyjnej” zostaje ujęty za pomocą „krytyki kategorii ekonomicznych”,
    tak jak występowały one w sposób dogmatyczno-historyczny. Stąd też Marksowska krytyka kapitalizmu
    jest w dużej mierze krytyką teorii. Na podstawie rozwoju literatury od Williama Petty do Davida Ricardo
    śledzi Marks tok kapitalistycznej produkcji. Trzymając się ściśle myślowych założeń ekonomii
    burżuazyjnej, odsłania sprzeczności między tymi założeniami a społeczną rzeczywistością (jako
    pomyślaną), a tym samym obiektywne sprzeczności samej społecznej rzeczywistości. A więc dialektyka
    wcale nie jest uzasadniana przez Marksa „ontologicznie”. Zapewne nie jest ona jedynie immanentna dla
    procesu poznania, lecz zawsze również względem rzeczy. Ta jednak nie występuje poza ujmującymi ją
    pojęciami, wszakże bez, jak to ma miejsce u Hegla, wyczerpywania się w nich. Zapośredniczenie
    przedmiotu Marksowskiej „krytyki” nie da się usunąć ani przez teorię i jej historyczne zainteresowanie, ani
    przez te okoliczność, że każdy przedmiot jest w sobie zapośredniczony, co właśnie czyni teorię obiektywną.
    Chociaż uczeń Hegla Marks pogardzał tym, aby w „abstrakcyjny” sposób uprawiać teorię teorii, a
    jego merytoryczny rozwój intelektualny poprzedzały rozwlekłe rozważania definicyjne i metodologiczno-
    teoriopoznawcze
    to jednak większą rolę odgrywa u niego subiektywno-ludzka, by nie powiedzieć
    instrumentalna strona poznania, niĹź ma to miejsce w
    Logice
    Hegla, dla którego metodą jest sama forma
    ruchu absolutu, a totalny porządek kategorii zbiega się z wieczną rzeczą. Natomiast kategorie u Marksa są
    przemijającymi, nietrwałymi wytworami, „wyrazem teoretycznym, abstrakcją społecznych stosunków
    produkcji”
    Teoria i ich obiektywne treści pozostają wzajemnie zapośredniczone, bez bycia kiedykolwiek
    identycznymi. Stąd też Marks podkreśla, że sposoby badania i sposoby wykładu muszą „formalnie” różnić
    się. Jest to jedyna – jako taka – materialistyczna zasada, która występuje także u Hegla. Co prawda nie w
    tych jego dziełach, w których występuje spekulatywny duch bądź pojęcie samo w sobie, żywiące się
    poniekąd swoją własną substancją. A raczej w
    Filozofii przyrody
    i w
    Wykładach z historii filozofii
    , a więc
    tam gdzie identyczność podmiotu i przedmiotu jest mniej rozpoznawana, gdzie „rozsądnie” analizowany
    materiał jest do udowodnienia w „definicjach rozumowych”, którym początkowo stawia opór. „Tok
    powstawania nauki”, powiada Hegel, „różni się od jej rozwoju samego w sobie, gdy jest ona już
    ukształtowana, podobnie jak rozwój historii filozofii i rozwój samej filozofii...; wykształcenie się strony
    empirycznej... stało się istotnym warunkiem istnienia idei, aby tym samym mogła ona rozwinąć się,
    sformułować definicję”
    Z kolei Marks w posłowiu do wydania drugiego
    Kapitału
    napisał: „Badanie musi
    szczegółowo opanować materię, musi zanalizować różne jej formy rozwojowe i wyśledzić ich więź
    wewnętrzną. Dopiero po dokonaniu tej pracy można właściwie przedstawić rzeczywisty ruch. Gdy się to
    uda i gdy życie materii znajdzie swe odbicie w idei, może się wydawać, że ma się do czynienia z jakąś
    konstrukcją a priori”
    Pr
    zy dzisiejszym stanie dyskusji międzynarodowej
    nie powinna istnieć dłużej
    8
    List Marksa do Ferdynanda Lassalle'a z 22 lutego 1858 r., (w:) MED, t. 29, Warszawa 1972, s. 651.
    9
    „Właściwą teorię”, pisze Marks 25 sierpnia 1842 r. do Dagoberta Oppenheima, „trzeba wyjaśnić i rozwijać w oparciu o
    konkretny stan rzeczy i na podstawie istniejących stosunków”, (w:) MED, t. 27, Warszawa 1968, s. 479.
    10
    K. Marks:
    Nędza filozofii
    , MED, t. 4, Warszawa 1962, s. 141.
    11
    G. W. F. Hegel:
    Vorlesungen Ăźber die Geschichte der Philosophie
    , 3. Band, (w:)
    Sämtliche Werke
    , Band 19, glockner,
    Stuttgart 1959, s. 284.
    12
    K. Marks:
    Kapitał
    , t. I, cyt. wyd., s. 18. Temu rozróżnieniu na „badanie” i „przedstawienie” w
    Theorien Ăźber den Mehrwert
    (Por. Teil 3, Berlin 1962, s. 497) odpowiada podział na „analizę” i „genetyczne przedstawienie”. Czytamy tutaj: „Analiza... jest
    niezbędną przesłanką przedstawienia genetycznego, uchwycenia rzeczywistego procesu kształtowania się w jego różnych
    fazach”.
    13
    Por. do tego „strukturalistycznie” zorientowane prace paryskiej szkoły Althussera, a zwłaszcza wydanej do tej pory w dwóch
    tomach pracy zbiorowej
    Lire le Capital
    , Paris 1965. Na uwagę zasługuje zwłaszcza studium Jacques Ranciere
    Le concept de
    critique et la critique de l'économie politique des „Manuscrits” de 1844 au „Capital”
    (tom I, ss. 95-210), jak rĂłwnieĹź praca
    Louisa Althussera
    L'objet du Capital
    (t. II, ss 9-185). Na temat pojęcia przedstawienia por. także mój artykuł
    Zum Verhältnis
    - 5 -
    © Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (UW)
    www.skfm-uw.w.pl
            [ Pobierz całość w formacie PDF ]
  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • hot-wife.htw.pl
    		•
    « S E A R C H »


    Cytat

    Dobry przykład - połowa kazania. Adalberg
    I ty, Brutusie, przeciwko mnie?! (Et tu, Brute, contra me?! ) Cezar (Caius Iulius Caesar, ok. 101 - 44 p. n. e)
    Do polowania na pchły i męża nie trzeba mieć karty myśliwskiej. Zygmunt Fijas
    W ciepłym klimacie najłatwiej wyrastają zimni dranie.
    Gdybym tylko wiedział, powinienem był zostać zegarmistrzem. - Albert Einstein (1879-1955) komentując swoją rolę w skonstruowaniu bomby atomowej
    « C O P Y R I G H T   I N F O »
    © 2003 Ktoś, kto mĂłwi, Ĺźe nie zna się na sztuce, Ĺşle zna samego siebie.. Design by Templates For All.