»

DZIECIŃSTWO I MŁODOŚĆ

Albert Camus urodził się w roku 1913 w Mondovi, w Algierii, która była wówczas jeszcze francuską kolonią. Jego ojciec pochodził z Alzacji, rodzina matki zaś wywodziła się z Hiszpanii. Gdy Camus miał zaledwie rok, w Europie wybuchła pierwsza wojna światowa. Ojciec, który wyjechał do ojczyzny, bronić jej przed najazdem wroga, zginął w walce z Niemcami.

Po śmierci ojca Albert mieszkał z matką w jednopokojowym, skromnym mieszkaniu. Wskutek ciężkich warunków bytowych nabawił się gruźlicy, z którą borykał się do końca życia. W Algierii obowiązywał francuski system nauczania, stąd chłopiec, pomimo biedy, miał szansę zdobyć dobre wykształcenie. Zarówno nauczyciele w szkole, jak i wykładowcy na uniwersytecie w Algierze gorąco zachęcali go do pisania.

Studiując filozofię uległ silnej fascynacji teatrem, z którym związany był do końca życia, nie tylko jako dramatopisarz, lecz również jako aktor i reżyser. Podczas studiów rozpoczął też współpracę z wydawnictwami. W roku 1938 miał już na swym koncie dwa zbiory esejów. Poruszane w nich tematy : umiłowanie naturalnego piękna – nieba, morza i pustyni – poczucie wyobcowania oraz niezgoda na cierpienie i śmierć, przewijały się przez całą późniejszą twórczość pisarza.

Na początku swojej działalności dziennikarskiej Camus poruszał problem twardego, nierzadko brutalnego życia robotników. Pisarz często stawał w obronie prześladowanych muzułmanów, a motyw obrony ludzi uciemiężonych powracał w całej jego twórczości. Nic więc dziwnego, że wyrażane przez Camusa poglądy nie zyskiwały aprobaty francuskich władz.

W roku 1939 Camus odwiedził Francję jako dziennikarz. Po klęsce Francji w czerwcu 1940 roku pisarz zmuszony był wrócić do Algierii, gdzie przez pewien czas pracował w prywatnej szkole. W roku 1942 powrócił do Francji, by przyłączyć się do ruchu oporu i walczyć z okupantem, współpracując z podziemną gazetą Combat. W roku 1944 został współredaktorem tego – jawnego już – pisma. Trzy lata później odszedł ze stanowiska, rozczarowany społeczną akceptacją stosunków panujących we Francji po drugiej wojnie światowej.

W roku 1942 została opublikowana najsłynniejsza powieść Camusa – Obcy. Bohater książki, Meursault, Francuz zamieszkały w Algierii, bezmyślnie zabija  Araba. Dopiero w więzieniu rodzi się w nim wrażliwość na sprawy ludzkie. Charakteryzuje go również typowy dla Camusa autentyzm w zachowaniu. Nigdy nie postępuje wbrew sobie, zawsze mówi to, co myśli. Nie zdaje sobie sprawy, że sędziowie nie tyle mają mu za złe zabicie człowieka, co niechęć do przyznania się do winy i okazania skruchy. Bohater akceptuje absurdalność życia, nie zastanawiając się nad nią zbyt wiele. Nie formułuje żadnych sądów, a zwłaszcza sądów moralnych. Nie porusza go ani śmierć matki, ani to, że zabił człowieka. Jednak twierdzi on, że jest szczęśliwy. Opowiadanie kończy się jednak gorzką i wstrząsającą uwagą. Skazaniec, przymuszony do uświadomienia sobie absurdu życia i swej własnej ludzkiej natury przez surowość procesu i więzienia, nie może się doczekać, kiedy na miejscu egzekucji tłum powita go „okrzykami nienawiści”. W roku 1943 opublikowano zbiór esejów pod tytułem Mit Syzyfa, gdzie motyw postaci zaczerpniętej z mitologii greckiej, symbolizuje bezsens ludzkiej egzystencji, zbyt trudnej do zrozumienia. Syzyf zmuszony był bowiem każdego dnia pchać na górę olbrzymi, ciężki głaz, tylko po to, by obserwować, jak stacza się on z powrotem w dół. Camus twierdzi, że jest to los nas wszystkich. Angażujemy całą naszą energię, pchając nasz ciężar na przekór bezcelowości i frustracji. Absurdalności tej egzystencji nie pomniejsza fakt, że Syzyf jest nieśmiertelny. Zgodnie z tym główny problem filozofii został przez Camusa przedstawiony w formie pytania, czy życie jest warte tego, by je przeżyć, czy też powinniśmy popełnić samobójstwo. Odpowiedzią na pierwsze z tych pytań jest entuzjastyczne „tak”,  na drugie zaś moralizujące „nie”. Syzyf, będąc dla nas wzorem, oddaje się w pełnie swemu bezsensownemu przedsięwzięciu i w ten sposób sprawia, że staje się ono pełne znaczenia. Camus, stwierdzając, że poprzez uświadomienie sobie absurdalności naszego życia i poświęcenie się mu również możemy być szczęśliwi. Dzięki tym książkom stał się rzecznikiem nowoczesnej moralności, umiejętności radzenia sobie z życiem w obliczu Absurdu. Camus mówi o „wrażliwości naszych czasów”. Ważne jest, by odróżnić Absurd od zwykłych absurdalnych aspektów codziennego życia. Absurd jest perspektywą metafizyczną, poczuciem konfrontacji nas i naszych żądań racjonalności i sprawiedliwości z „obojętnym wszechświatem”.  Solidarność pomiędzy ludźmi to temat poruszony także w Dżumie ( 1947 ). Akcja tej powieści rozgrywa się w ogarniętym zarazą Oranie, gdzie partykularne interesy polityków i niemoc ludzi odpowiedzialnych za opanowanie kryzysu, przeciwstawione są heroicznym wysiłkom lekarza, który usiłuje walczyć z chorobą.

Po wojnie Albert Camus kojarzony był z grupą literatów i filozofów określanych mianem egzystencjalistów. Łączyła go bliska przyjaźń z czołowymi przedstawicielami ruchu – Jeanem-Paulem Sartrem oraz Simone de Beauvoir. W tomiku esejów zatytułowanym L’homme revolte ( Człowiek zbuntowany ), z roku 1951, przedstawił studium rewolucji, począwszy od osiemnastego wieku, z punktu widzenia jednostki i historii. Pisarz opowiedział się w nim za wewnętrzną przemianą człowieka i przeciwstawił ją rewolucji społecznej, na przykład w wydaniu radzieckim. Twierdził, że rewolucja kierowana przez ludzi takich jak Stalin nie naprawi świata, gdyż niesie ze sobą tyle zła, co system, który usiłuje zmienić. Książka ukazała się w apogeum zimnej wojny i wywołała ostre tarcia pomiędzy egzystencjalistami i sprzeciw samego Sartre’a, który był w owym czasie zagorzałym komunistą. Spór pomiędzy tak wpływowymi twórcami odbił się szerokim echem wśród intelektualistów i pisarzy w wielu krajach Europy.

Bohaterem kolejnej powieści, Upadek ( 1956, wydanie polskie 1957), Albert Camus uczynił sędziego, który całe życie zawodowe poświęcił walce z niesprawiedliwością w obronie pokrzywdzonych, podczas gdy prywatnie nie baczył na los bliskich. Złudzenia rozwiewają się zbyt późno – skrzywdzona przez głównego bohatera dziewczyna popełnia samobójstwo, topiąc się w wodzie. Tytułowy upadek można rozumieć dosłownie i symbolicznie. Oznacza on nie tylko skok do wody, lecz również załamanie psychiczne bohatera..

Przez całe życie pisarzowi towarzyszyła fascynacja teatrem. W w939 roku napisał sztukę zatytułowaną Kaligula , którą opublikowano dopiero w 1944 roku. Cesarz Kaligula ukazany jest tam w nietypowy sposób : nie jako owładnięty złem szaleniec, lecz jako człowiek nadwrażliwy, dla którego zbrodnia jest ucieczką od poczucia bezsensu i absurdu egzystencji. Camus twierdził, iż ludzie zbyt często oczekują od życia bardzo wiele, nie zdając sobie sprawy, że ich marzenia nie mogą się spełnić. Camus jest również autorem dramatów Nieporozumienie, Stan oblężenia (1944) oraz Sprawiedliwi (1949). Dokonał także adaptacji scenicznych oraz wyreżyserował Requiem dla zakonnicy Faulknera i Idiotę Dostojewskiego.

W roku 1957 ukazał się zbiór nowel zatytułowany Wygnanie i królestwo , w których wrócił do wcześniej poruszanych tematów związanych z Algierią. Wtedy też Albert Camus został laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury. . Fakt ten wywołał zdziwienie ze względu na skromny dorobek literacki nagrodzonego. W uzasadnieniu wyboru Akademia Sztokholmska napisała, że Camus wprowadza nowe filozoficzne wątki do literatury oraz wyraża rozterki i dylematy swojego pokolenia.  Przyjmując to wyróżnienie, wyraził oficjalne podziękowanie Louisowi Germainowi – nauczycielowi ze szkoły podstawowej, który dostrzegł w nim talent pisarski i pomógł mu wydostać się ze slumsów. Camus zginął tragicznie w roku 1960 w wypadku samochodowym. Ta bezsensowna absurdalna śmierć zdumiewająco trafnie wpisała się w filozofię, którą wyznawał. Albert Camus, pochodzący z biednej rodziny, często zapadający na zdrowiu, zyskał sobie sławę jednego z najwybitniejszych pisarzy XX wieku.

1.    Dzieciństwo i młodość,

2.    Francja czasów wojny,

3.    Egzystencjaliści,

4.    Powieści i dramaty,

5.    Nagroda Nobla i śmierć.

BIBLIOGRAFIA

- Robert C. SOLOMON i Kathleen M. HIGGINS                                                        “ KRÓTKA HISTORIA FILOZOFII”

- Marshall CAVENDISH  “ŚWIAT WIEDZY”